海军将在南海举行实战化演练
Был м???л? Баш?орт Википедия?ыны? я?шы м???л?л?р исемлеген? ин?. |
Караптар эшл?? | |
![]() | |
Изображается на | IOP 1952 Episode 107[d] |
---|---|
Код МСОК 4 | 3011 |
![]() |

Караптар т???? (Су?дострое?ние, кора?блестрое?ние) — караптар т????се ауыр с?н???т ?лк??е (машиностроение)[1]. Караптар?ы махсус предприятиелар?а т???й??р, улар?ы? русса атама?ы — верфь (голланд телен?н Werf).
Караптар т?????? эшл?г?н бер кеше у?а б?йле и?тисад ?лк?л?ренд? та?ы 4-5 кешег? эш урыны булдыра.

Тарихы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Кешел?р?е? коллектив эшм?к?рлеге ?лк??е булара?, карап т???? бик борон?о заманда барлы??а килг?н. Уны? барлы??а киле?е ?ур к?л?мле караптар т???? ихтыяжы тыуыуына б?йле. Караптар т???? Борон?о Мысыр, Борон?о Греция, Финикия, Борон?о ?ытай ке?ек илд?р?? бик ны? ??еш?. Урта быуаттар?а караптар Византияла, Урта ди?ге? буйында?ы ??м Т?нья? Европа, Борон?о Русь ке?ек илд?р?? к?пл?п етештерел?.
(рис. из ?Военной энциклопедии?)
VII быуаттан башлап к?нсы?ыш славяндар?а т???? схема?ы ?кренл?п ??г?р? : ?абы?, й?ки тире мен?н к?пл?нг?н каркаслы (?релг?н) карап эшл????н (борон?о караптан) бер а?астан эшл?нг?н ??м ситт?ре бейег?йтелг?н им?н, й?ки й?к?н?н со?оп эшл?нг?нг? (набойная ладья), шунан та?танан ?оршап эшл?нг?н карап эшл??г? к?с?л?р. VIII быуатта у? стапелд?р??н килле, клинкерлы (обшивка внахлест), ал?ы ??м арт?ы я?ы бер тиге? осло клинкер — ситт?ре бер-бере?ене? ??т?н? сы?арып беркетелг?н та?та мен?н к?пл?нг?н караптар ?ыу?а т?ш?р?лг?н, шулай у? тура ситле ??м бер— бере?ен? ситт?ре тейеп тор?ан та?та к?пл? й?йп?к, алды осло ??м арты тупа? итеп ки?елг?нд?ре бул?ан, б?лки тиге? итеп ки?елг?н ?л?шл?л?ре л? бул?андыр.
П. Е. Сорокин м??л?м?тт?ре буйынса: ?в зависимости от способа соединения досок, обшивки между собой или с однодревной основой, можно выделить несколько вариантов соединения: А — внакрой с железными заклепками, А1 — внакрой сшитые с помощью вицы; Б — встык с планкой, прижимающей конопатку, закрепленной деревянными клинышками, Б1 — встык с аналогичным уплотнением, закрепленным железными скобочками?[2][3].
Р?с?й?е? ?ай?ы бер райондарында (?Гнёздово?, ?Ильинский погост?, ?Плакун? ??м баш?а археологик ?а?ыныу урындарында) славяндар?ы? X быуатта м?йетт?р?е м?ж?си йола буйынса к?м?л?р?? яндыр?ан урындарында караптар?ы? ?орос сиг?л?ре (заклепка) табыла[4].
Одер йыл?а?ы тама?ында IX быуатты? беренсе ярты?ына ?ара?ан елк?нле та?та карапты?, X быуатта сиг?л?р ?улланып т???лг?н ?Святовит? карабыны? ?алды?тары табыла[5].
XV—XVI быуаттар?а Португалия ??м Испанияла, ?у?ыра? — Англия, Нидерландтар?а, Францияла ??м ?ай?ы бер баш?а илд?р?? к?пл?п караптар т???й башлай?ар, быны? ?с?н к?р?кле с?б?кте — елк?нд?р ??м баш?а карапта?ы к?р?к-яра? ?с?н Р?с?й?? ??м Б?й?к Литва кен?злегенд? ?атып ал?андар.
XVII быуатта Польша илсе?е С. Немоевский Р?с?й?? к?рг?нд?рен ?а?ы??а терк?п бара: ?Бе??е? баркалар?а ?ара?анда ?урыра?, йылан ке?ек итеп т???лг?н караптар бар. Улар ара?ында буй?а 70 а?ым ??м ар?ыры?а биш сажин ?урлы?та?ылары, т?р?нлеге биш локоть (ике метр ярым тир??е) бул?аны осрай… Был караптар?ы улар тимер ?а?а??ы? эшл?й: улар а?ас с?й??р мен?н беркеп эшл?нг?н ??м м?к мен?н ты?ыл?ан; ва?ыра? караптар?ы шыйы? артыш (можжевельник) сыбы?тар мен?н к?пл?й ??м, бер ним? мен?н д? ?ы?лы?ламай?ар (не конопатят), ??т?н дегет ?ушыл?ан ы?мала мен?н ген? буяй?ар. Л?кин улар ?ыу ?тк?рм?й?.
Петр Петрей поляк илсе?ене? ???ен й?пл?й: ?Москвитяндар ????ре т???г?н т?рл? караптар ?уллана: улар бик ны? т?гел, с?нки тимер ?а?а?тар мен?н беркетелм?й??р, ? а?ас с?й??р мен?н ??м шундай у? й?ш а?астар?ы? ?айыры?ынан эшл?нг?н бау?ар мен?н ны?ытылалар. Москвитяндар уны тире ке?ек итеп, та?малар?а б?л?, улар мен?н та?талар?ы бер-бере?ен? беркет?; шулай итеп ????рен? й???п й?р?р ?с?н караптар эшл?й. Ошондай караптар?а бер мачта мен?н бер елк?н ген? була: шу?а ул ел ?? ген? ?аршы?а, й?ки ситт?н и???, й?р?й алмай?.
Караптар т?????е? башы тип т??тормош кешел?рене? айырым б?р?н?л?р?е берг? б?йл?п ?ал т???й башлауын атай?ар. Т?рл? ?оралдар булдырылыу мен?н кешел?р о?тара т?ш?, улар бер а?асты со?оп, й?ки й?нлек тирел?ре мен?н к?пл?нг?н пирогалар ??м каяктар т???рг? ?йр?н?. Был ?ыу?а й???? ?оролмалары ?кренл?п ?урая бара, караптар?ы? б?г?нг? к?нд?ге айырыл?ы?ы? билд??е бул?ан ?ур к?л?м ?ый?ырышлы корпусы булдырыла (водоизмещающий корпус).
Баштара? ?ур к?л?м ?ый?ырышлы корпустар бик ны? ?ур итеп т???лм?й, л?кин улар?а х??ерге караптар?ы? б?т? элементы ла эшл?н? — буй?а ?у?ыл?ан ?атылы? ?ыр?ары (?абыр?алары) — киль ??м стрингер?ар?ан тор?ан к?с каркасы, шулай у? — шпангоуттар (металл караптар?а полособульбтар ?улланыла). Каркас к?пл?н?, конструкцияны? т?п материалы а?ас була. Башта карапы? ?урлы?ы т????сел?р?е? ?улында бул?ан а?ас- та?та о?онло?она б?йле була. Ва?ыт ?те? мен?н кешел?р айырым деталд?р?е с?й ??м ырмау (шип и паз) эшл?п, елем ??м ?а?а?тар мен?н беркетерг?, шпангоуттар?ы (ар?ыры ?абыр?а) ??р?кле форма?а индереп, б?г?рг? ?йр?н?. Шулай итеп, т??ге ди?ге? караптары барлы??а кил?, улар?ы ди?ге? тул?ындарынан ?а?лар ?с?н палуба эшл?н? башлай. Палубаны тотоп тороусы конструкциялар — бимстар, пиллерстар ??м кництар карап корпусын та?ы ла ны?ыта т?ш?. ?у?ыра?, индустриаль д??ерг? тиклем ?к ?ле, караптар?ы? а?ас корпустары конструкция?ы ?лл? ни ??г?реш?е? ?ала, ? караптар бик ны? ?урая, палубалар ?аны арта, я?ы а?ас т?р??ре ??м сорттары ?улланыла, уны ?ыу?ан ??м а?ас ?орттарынан ?а?лау ысулдары уйлап табыла башлай. Караптар?ы? ?ыу ярыусы тыш?ы форма?ы даими я?шыртыла, бы?а карапты? ти?леге, ди?ге??? й?р?й ??м ауыр й?к ташырый алыуы б?йле ик?нен карап т????сел?р я?шы а?лай.
Караптар т???? технология?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Караптар т???? ысулдары ф?н ??м техника ??е? мен?н я?шыра бара. Башта б?т? караптар ?а а?астан я?ала. Т??ге тимер барка 1789 йылда, ? т??ге тимер ди?ге? карабы — 1843 йылда т???л?.
1930 йылдар?а тиклем карап т???г?нд? бер ысул- верфт? деталд?р??н карап т???? ысулын ?уллан?андар. Башта деталд?р сиг?л?р мен?н беркетелг?н (заклёпка). Шунан электр мен?н иретеп й?бештере? ?улланыла башлай. Был караптар?ы секциялар?ан т???? ысулын булдыра, карапты? корпусы алдан ??ерл?нг?н секциялар?ан йыйыла. Карапта булыр?а тейешле б?лм?-б?лк?тт?р т???л?? мен?н монтаж ??м баш?а эшт?р баш?арыла башлай. Был карап т?????е ти?л?т?.
Шунан блоклы ысул — т???л?ш урынында тик блоктар?ы? монтаж ял?ауын йыйыу ??м сварка, ? блоктар?ы? ????рен йыйыу ??м улар?ы механизмдар ??м т?рл? ?оролмалар мен?н тултырау?ы т???л?шт?н ситт? баш?аралар[6].
Карапты т???й башлау (закладка).
Карап т???? производство процесы т?б?нд?ге этаптар?ан тора: стапелг? тиклем (заготовительного и блочного), стапелд?ге, т???п б?т?р?? ??м тапшырыу.
Стапелг? тиклемге этапта ме-талды эшк?рте?, к?р?кле деталд?р?е ??ерл??, йыйыу, секция ??м блоктар?ы иретеп й?бештереп, йыйыу.
Стапелд?ге этапта карапты? корпусын секция ??м блоктар?ан йыялар, ?ыу ?тк?рм??ен, б?лект?р?е? изоляция?ын, трубопроводтар?ы ??м механизмдар?ы монтажлау.
Т???п б?т?р?? этабында карапты ?ыу?а т?ш?р?л?р ??м ?ыу ??т?нд? ?ал?ан т???? эшт?рен баш?аралар, ауыр ?оролмалар?ы ?уялар, кор-пуста изоляция эшт?ре баш?арыла. Был этап карап системаларын ??м механизмдар?ы эшл?теп, тикшереп ?арау?ан тора.
Тапшырыу этабында карапты тикшереп ?арау комплексы баш?арыла: яр?а я?ын килеп ту?тау, й?р?ш?, ревизия, ?ыу?а й????р?п тикшереп ?арау (швартовые, ходовые, ревизия, контрольный выход)[7].
Х??ерге карап т???? с?н???те
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Burmeister & Wain (инг.)баш. Дания караптар т???? компания?ы (B&W, ниге? ?алыусылар исемд?рен?н, Карл Кристиан Бурмеистер (дан.)баш. ??м Уильям Уэйн (дан.)баш.) 1950-се йылдар?а тиклем донъяла?ы и? ?ур карап т????се компания була (1997 йылда банкрот,?ара?ы?: Залы B&W).
Европа етештере?сел?ре 1960-йылдан башлап, ?кренл?п ?? урынын Япония компанияларына бир?.
Япония 1960 йылдар а?а?ынан 1990 йылдар а?а?ынаса донъяла беренселекте тота, тик К?нья? Корея ??м ?ытай унан ал?а сы?а, с?нки был илд?р?? эш ха?ы т?б?н, д??л?т к?сл? яр?ам ит? ??м урында?ы валюта арзаныра?.
2015 йылда и? к?п караптар т????се ил — ?ытай Халы? Республика?ы. Карап т?????е? ???имм?те т?б?н булыу с?б?пле, ?? верфт?ренд? ул караптар т?????е арттыра ??м Донъя и?тисади к?рс?к ва?ытында (2008—2010) у?ып кит?, ?ытай б?л?к?й ??м урта ?урлы?та?ы конейнеровоздар т????г? тендер?ар?ы ота[8].
К?нья? Кореяны? Hyundai Heavy Industries, Samsung Heavy Industries ??м Daewoo Shipbuilding & Marine Engineering караптар т???? компаниялары донъяла карап т?????? и? т?п урынды бил?й.
Донъяла?ы и? ?ур Ульсан верфе Hyundai Heavy Industries милке.
Караптар яллап й?к ташыу (фрахт) ???й?, шу?а я?ы караптар т????г? ихтыяж да к?мей. Быны? э?емт??е— заказдар к?мей ??м производство ?е??тт?ре тик тора, К?нья? Корея карап т????сел?рене? финанс х?ле ауырай?ы. Ба?ар?ы? к?п кен? ?л?ш? улар?ы? конкуренттары бул?ан ?ытай карап т????сел?рен? к?сте[9].
Р?с?й??
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]2010 йылда Р?с?й?? 168 карап т????се предприятие, шулар?ы? 86 — д??л?ттеке була. Р?с?й?? и? ?ур карап т???? ???кт?ре Санкт-Петербург, Северодвинск, Т?б?нге Новгород ?алаларында, Калининград ?лк??енд? урынлаш?ан. Донъяла?ы и? ?ур ?ыу а?ты карабы ??м бо?ват?ыс Р?с?й верфт?ренд? уйланып, т???лг?н.
Р?с?й х?к?м?тене? ?арары мен?н (30.05. 2017 й., № 659) профессиональ байрам — Караптар т????сел?р к?н? итеп 29 июнь и?лан ителг?н. 1667 йылда ошо к?нд? батша Алексей Михайлович ?Орёл? тиг?н т??ге рус фрегатын т???рг? указ сы?ара[10].
???би?т
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Ловягин Р. М. Судостроение // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге: 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Труды VI Международного конгресса славянской археологии. Том 5. — М.: Эдиториал УРСС, 1999
И?к?рм?л?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ↑ Судостроение // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге: 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- ↑ Судостроительная традиция северо-западной Руси в Средневековье
- ↑ судостроение в Юго-Восточной Руси
- ↑ Археологические свидетельства об отношениях между Норвегией и Древней Руси в эпоху викингов: возможности и ограничения археологического изучения
- ↑ Владислав Филиповяк ЭКСПЕДИЦИЯ В ТРИНАДЦАТЫЙ ВЕК 2018 йыл 9 апрель архивлан?ан.
- ↑ Д. Г. Федотов. ТЕОРИЯ И УСТРОЙСТВО КОРАБЛЯ 2018 йыл 12 июль архивлан?ан.
- ↑ Этапы постройки судна 2018 йыл 26 июнь архивлан?ан.
- ↑ Largest shipbuilding nations based on gross tonnage 2015 | Ranking . Statista. Дата обращения: 27 ноябрь 2016.
- ↑ Subscribe to read . www.ft.com. Дата обращения: 27 ноябрь 2016.
- ↑ Постановление Правительства России от 30 мая 2017 года № 659 об установлении профессионального праздника — День кораблестроителя (судостроителя)
?ылтанмалар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]![]() |
Фото и Видео Викимилект? |
---|
- Д. Г. Федотов. ТЕОРИЯ И УСТРОЙСТВО КОРАБЛЯ 2018 йыл 12 июль архивлан?ан.
- Китайское судостроение вчера и сегодня
- Новости российского судостроения
- Петр I. Рассказ Петра о начале кораблестроения в России. Предисловие к Морскому регламенту // Устрялов Н. История царствования Петра Великого. — Т. 2. — Потешные и Азовские походы. — Спб., 1858. — С. 397—401. 2018 йыл 3 июнь архивлан?ан.